Kelime Öğrenme Teknikleri

Bu yazıda kelime dağarcığınızı artırmanızı sağlayacak kelime öğrenme teknikleri anlatacağım. Bu teknikler yıllar boyu öğrendiğim, uyguladığım her biri ayrı kaynaklardan derlenmiş teknikler olduğundan muhtemelen başka Türkçe bir kaynakta bu kadar kapsamlı olarak bulamayacağınızı düşünüyorum. Kelime öğrenmek dil öğrenmenin temel taşı olduğuna göre bu yazı da bu blogun köşe taşı diyebilirim. Yani sizin yerinizde olsam bir kağıt kalem alıp not tutarak bu yazıyı tekrar tekrar okurdum.

Lafı fazla uzatmadan kelime öğrenirken verimliliğinizi artıracak yöntemlere başlıyorum.

• Kelimeler Yerine Kelime Grupları Öğrenin.

Stray kelimesi başıboş demektir. Bu kelimeyi bu haliyle öğrenirseniz hem nerede hangi bağlamda kullanacağınızı bilemezsiniz, hem de aklınızda zor kalır. Başıboş bir binayı mı, başıboş şekilde dolaşmak mı yoksa başıboş bir hayvanı mı tarif etmeye yarar en ufak bir fikriniz dahi olmaz. Fakat sokak kedileri için stray cat denildiğini bilirseniz, stray kelimesinin hangi bağlamda başıboş demek olduğunu kavrarsınız. Daha da önemlisi, ilginç bir şekilde kelime gruplarını akılda tutmak tek bir kelimeyi akılda tutmaktan daha kolaydır. Yani birinci maddemiz; kelimeleri -olabildiğince- birer birer değil kelime grupları(collocation) olarak ezberleyin.

• Kelimelerin Kökenini Araştırın.

Eğer çok kuvvetli bir kelime dağarcığınız ve hafızanız yoksa omniscient kelimesinin anlamını bilemeyebilirsiniz. Hatta anlamına baksanız bile bir sonraki sefere karşınıza çıktığında yine büyük olasılıkla hatırlamayacaksınız. Bunun üstesinden gelmek için pratik bir çözüm var. Kelimeyi köklerine ayrıştırmak. “Omniscient” kelimesinin köklerini araştırdığınızda “omni” önekinin latincede -her- manasına geldiğini bulursunuz. “Scient” ise bilim adamı manasındaki “scientist” kelimesinin de kökünde vardır ve -bilmek- manasına gelir. Artık anlamını tahmin etmek zor değil; Omniscient: Her şeyi bilen. Bu şekilde hem bu kelime daha kolay aklınızda kalır, hem de omnipresent, omnivore, omnipotent gibi kelimelerin anlamını daha kolay tahmin eder, öğrendiğinizde ise daha zor unutursunuz. Tabii ki her kelime için bunu uygulayamazsınız. Karşınıza çıkan her kelimenin kökenine inmek hem mümkün hem de verimli olmaz. Ama uygulandığı durumlarda yardımı büyüktür. İkinci maddemiz; zor kelimelerin köklerine inin.

• Zihin Haritalama Kullanın.

Zihin Haritalama Metodu (Mind Mapping) dil öğrenme başta olmak üzere bir çok alanda başarıyla uygulanıyor. Bu metodu tabii ki bir paragrafta size öğretemem. Ama ne hakkında olduğu konusunda bir fikir sahibi olabilir, ilginizi çekerse zaman ayırıp öğrenebilir ve verimliliğinizi artırabilirsiniz. Zihin haritalama dediğimiz şeyin ana fikri kabaca şudur; öğreneceğiniz kelimeleri ve Türkçe karşılıklarını alt alta yazıp ezberlemeye çalışmak yerine, kelimeleri aralarındaki ilişkiyi gözeterek, tıpkı bir ağacın dalları gibi birbirine bağlayıp kategorilere ayırarak zihninizin çalışma prensibine yatkın olarak öğrenmektir. Bu yöntem kelimelerin akılda kalıcılığını ve verimliliğinizi artırır. Üstelik, bu yöntemi sadece dil öğrenmek için değil hayatınızın diğer alanlarına da uygulayabilirsiniz. Zihin haritalama öğrenmek için ihtiyacınız olan kaynakları online eğitim platformlarında bulabilirsiniz.

• Bağlantılar Kurun

Kelimeleri öğrenirken kelimenin eş anlamlılarını, zıt anlamlılarını, isim, sıfat ve zarf hallerini de öğrenin. Hatta kelimeyi çağrıştıran benzer diğer kelimelerin de üstünden geçin. Örnek senaryo: başarmak anlamına gelen succeed kelimesini öğrenmek istiyorsunuz. İlk olarak bu kelimenin isim hali olan success(başarı), sıfat hali olan successful(başarılı), zarf hali olan successfully(başarılı olarak) kelimelerini öğrenmelisiniz. Sonra, eş anlamlısı achieve ve accomplish, zıt anlamısı fail ve fall through kelimelerini öğrenmelisiniz. Daha sonra dağarcığınızda bu kelimeye yakın, onu çağrıştıran bir kelime varsa onu da hatırlamalı ve yazım farklarını incelemelisiniz. Succinct kelimesi: kısa ve öz anlamına geliyor ve success kelimesi ile succinct kelimesi birbirini çağrıştırır cinsten. Bu kelimeyi de bir kez daha üstünden geçerek hafızanızdaki yerini güçlendirmelisiniz. Tebrikler! Tüm bu kelimeleri bir yığın olarak en verimli şekilde hafızanıza depoladınız.

• Daha Fazla Bağlantı Kurun

Filling kelimesi doyurucu(yemek) demektir, ravenous kelimesi ise çok aç demektir. “I am ravenous so I need something filling” cümlesi bu iki kelime arasında anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde bir bağlantı kurar. Bu bağlantılar tek seferde birden fazla kelime öğrenmenizi sağlar ve öğrendiğiniz kelimelerin akılda kalıcılığını artırır.

• Aktif ve Pasif Dağarcığınızın Farkına Varın

Aktif dağarcığınız konuşurken ve yazarken kullanabildiğiniz kelimeler, pasif dağarcığınız ise yalnızca duyduğunuzda ya da okurken karşınıza çıktığında tanıdığınız kelimelerdir. Bu iki dağarcığınızı geliştirmek için yapmanız gereken şeyler farklıdır. Genel olarak bir kelimeyi aktif dağarcığınıza alabilmeniz için kelimenin bağlamına ve telaffuzuna hakim olmanız gerekir. Pasif dağarcığınıza almak ise daha kolaydır. Bu teknik bilgilere sahip olduğunuzda anlıyorum ama konuşamıyorum, konuşuyorum ama yazamıyorum, yazıyorum ama yanlış yazıyorum gibi sorunlarınızı asıl kaynağını kendiniz teşhis edebilir yardıma ihtiyacınız kalmadan bile kendi kendinize çözebilirsiniz.

• Kelimenin Bağlamını ve Telaffuzunu Öğrenin.

Bu listedeki tavsiyelerin çoğu aktif kelime dağarcığınızı artırmak adına oturup çalışmaya karar verdiğinizde size yol gösterecek nitelikte. Peki ya günlük rutininiz esnasında karşınıza yeni bir kelime çıktı ve anlamını öğrenip şimdilik pasif dağarcığınıza atmak istiyorsunuz. Ne yapmalısınız? Bu noktada sözlüğü açıp kelimenin anlamına bakmaktan öte yapmanız gereken bir kaç şey var. Birincisi, kelimenin anlamına bakarken nasıl telaffuz edildiğine de bakın. Telaffuzu dinleyebilir ya da International Phonetik Alphabet’i öğrenip dinlemeden de nasıl telaffuz edileceğini bulabilirsiniz. Er ya da geç IPA’yı öğrenmek size lazım olacağından ben en baştan öğrenmenizi tavsiye ederim. İkincisi, kelimenin bağlamını öğrenin. Yani çoğu sözlük, kitap halinde ya da online, kelimenin anlamını verdikten sonra bir de cümle içinde gösterir. Verilen bu cümleye bakıp kelimenin hangi bağlamda kulanıldığını aklınıza yazmalısınız. Bağlamını daha detaylı çalışmak istediğiniz kelimeleri Google’da ya da Twitter’da arayarak kelime ile alakalı daha fazla örnek cümle bulabilirsiniz. Bu esnada hem kelimenin bağlamını hem de telaffuzunu aynı anda size getiren övgüye değer bir web sitesi var: www.youglish.com . Bir göz atmanızı tavsiye ederim.

• Öğrendiğiniz Yeni Kelimeleri Kullanın

Zaman ayırdınız yeni şeyler öğreniyorsunuz ama çevrenizde öğrendiklerinizi beraber uygulayacağınız kimseler yok. Çevremizde konuşacak kimselerin olmadığı bu durumda alternatif çözümler üretmeniz gerekir. Çözüm; konuşamıyorsan yaz! Yeni öğrendiğiniz kelimeleri kullanarak cümleler yazın. Cümlenin gramatik olarak doğru olup olmadığından emin değilseniz, cümlenin doğruluğundan emin olmadığınız kısmını Google’da çift tırnak içerisinde aratın. Örnek: Evimi boyattım cümlesinin İngilizcesini yazmak istiyorsunuz “I had my house painted” yazdınız (Causatives) ama bu yazdığınızı doğru çevirip çevirmediğinizden emin değilsiniz. Bu cümleyi çift tırnak içinde Google’da aratırsanız sizden başka bu cümleyi bu şekilde kullanan olmuş mu, olmuşsa ne sıklıkta olmuş öğrenebilirsiniz. Bu da size cümleyi doğru yazıp yazmadığınız konusunda net bir fikir verir.

Yukarıdakilerin yanı sıra kelime öğrenmede kullanabileceğiniz başka yöntemler de mevcuttur. Şarkılar vasıtasıyla kelime öğrenmek, bilgisayar oyunu oynayarak yeni kelimeler öğrenmek, film/dizi izleyerek kelime öğrenmek, konuşurken kendi videonuzu kaydederek öğrendiğiniz kelimelerin kalıcılığını artırmak gibi yöntemler en az yukarıdaki saydıklarım kadar yararlıdır. Bunların içinden size uygun olanları deneyebilir sağladığı faydayı ölçebilirsiniz. Ve hatta dil öğrenme yolculuğunuzda siz kendi yöntemlerinizi keşfedebilirsiniz.

Tüm bu saydığım yöntemlerin seçtiğiniz bir kaçı bile verimliliğinizi artıracaktır. Yeter ki gerekli zamanı ayırın. Sizin için en verimli yöntemi seçmek sizi istediğiniz noktaya daha kısa sürede götürür.